AKCİĞERLERİN SPORDAKİ ÖNEMİ
Canlıların çoğunun yaşayabilmeleri için OKSİJENE ihtiyaçları vardır.
Oksijenin vücuttaki görevi BEDENİN ENERJİSİNİ SAĞLAMAKTIR.Eğer vücut
yeterince oksijen alamazsa veya aldığı oksijeni kullanmakta zorluk çekiyorsa
düşünme ve muhakeme kapasitesi düşecek,adalelerdeki hareket kabiliyetinde
azalma ve bozulma olacaktır.Bu konuyu daha iyi anlamak için akciğer solunumu
ve kan dolaşımına kısaca bakalım.
Solunum bildiğiniz gibi akciğerler ile yapılır.Akciğerlerin bulunduğu göğüs
boşluğu ile karın boşluğunu birbirinden ayıran bir DİYAFRAM vardır.
Solunum bu diyaframın kasılıp gevşemesi ile oluşur.Her nefes alışta akciğerlere alınan ve
verilen hava hacmi 500 ml.dir.
Total akciğer kapasitesi ise mümkün olduğu miktarda derin soluk alınıldığında en fazla genişleyebileceği hacimdir.Ortalama
yedek kapasitelerle beraber 5800 ml.dir.Yetişkinlerde dakikada ortalama
solunum sayısı 16-20 dir.
Alınan hava solunum yolları ile akciğerlerdeki hava kesecikleri de denilen
ALVEOL’lere gelir.Tüm alveolleri bir araya getirirsek 75 m2’lik bir alanı
kaplar.Bunlar kılcal damarlar da denilen KAPİLLER damarları ile temas halindedir.
Alveollerin duvarları ince olup GAZ ALIŞVERİŞİNE ELVERİŞLİDİR.Sağ
kalpten kirli kan denilen KARBONDİOKSİT yüklü kan buradaki kapillere
gelir.Burada karbondioksit alveollere,oksijen ise kapillerdeki kana geçer.Bu
oksijen alyuvar da denilen kanın kırmızı rengini veren ERİTROSİTLER’in içindeki HEMOGLOBİN ile birleşir.
Bu bir nevi gemilerin üzerine oksijen yükü yüklemesi
gibidir.Temiz kan dediğimiz budur.İşte kansızlıkta eritrositler azalınca vücut
yeteri kadar oksijenlenemez, HALSİZ KALIR.
Oksijenle yüklenmiş olan temiz kan sol kalbe buradan da tüm vücut dokularına oksijeni götürür.Buradaki
hücrelerde metabolizma sonucu oluşan karbondioksit kan ile beraber tekrar sağ
kalbe buradan da karbondioksiti bırakmak ve oksijeni almak için akciğer
alveollerindeki kapiller damarlara gelir.Bu gidiş geliş ortalama 40 saniyede olur.
Vücudun enerji üretebilmesi için oksijene ihtiyacı vardır.Beden enerjiyi
kimyasal bir formda çoğunlukla ATP diye adlandırılan bir molekül halinde üretir
ve depolar.ATP kullanıldığında ISI ENERJİSİNE NEDEN OLUR.
Bu reaksiyon ATP’yi
ADP’ye dönüştürür.
SPİROMETRE ile yapılan ölçümlerde
SPOR YAPANLARDA AKCİĞERKAPASİTESİNİN NORMAL İNSANLARA GÖRE DAHA FAZLA OLDUĞU
GÖRÜLMÜŞTÜR.
Akciğer kapasitesi ve esnekliği ne kadar fazla olursa vücuda
giren oksijen miktarı da aratacaktır.Bu da bizde daha fazla enerji olmasını
sağlayacaktır.İşte sporda başarılı olabilmek için göğüs kafesi ve esnekliğini daha
fazla geliştirmemiz gerekir.Düzenli egzersiz ve koşu yaparak akciğer kapasitesini
arttırabiliriz.
Akciğer kapasitesini azaltan durumlar vardır.Bunlar
KOAH,ASTIM,KRONİK BRONŞİT,SİGARANIN YAPTIĞI AKCİĞER HASTALIKLARI,TOZLU,HAVASI
KİRLİ,ZEHİRLİ VEYA OKSİJEN MİKTARI AZ OLAN YERLERDE UZUN SÜRE
BULUNMAK,DOĞUMSAL OLARAK GÖĞÜS KAFESİ ŞEKİL BOZUKLUKLARI
YETERSİZ OKSİJEN ALINIMINA NEDEN OLURLAR.
Bir de ÇOK YÜKSEK EGZERSİZ ŞİDDETLERİNDE SOLUNUM SİSTEMİNİN KANI
YETERİNCE OKSİJENLENDİRMEDİĞİ gösterilmiştir.
Buna egzersizle oluşan
HİPOKSEMİ denir.Bu yüzden tükenmişlik sendromuna girmeyelim.
Yapılan İncelemelerde devamlı sigara içenlerde
HAVA YOLU DİRENCİ artar.
Buyüzden solunum kaslarının oksijen ihtiyacı da artar.Şiddetli egzersiz esnasında
sigara içenlerdeki nefes alıp vermedeki oksijen harcaması içmeyenlere göre iki
kat daha fazladır.Bu egzersizden bir saat önce sigara içilmesi halinde de
geçerlidir.Günde 20-30 sigara içenlerde bu farklılık yaklaşık 4 katıdır.Sonuç
olarak sigara performansı olumsuz etkiler.Her şeye rağmen içiliyorsa da egzersiz
öncesi içilmemelidir.
Devamlı spor yapanlarda kasların oksijen tüketimi diğerlerine göre daha
azdır.Yani vücuda giren oksijeni daha az tüketiriz.Bu da performansımızı arttırır.
Spor yaparken solunum sayısı ve kalp hızı ve ısı artar.Bu da vücudun daha fazla
oksijenlenmesini sağlar.Isı ve karbondioksitin artışında hemoglobinden daha
fazla oksijen ayrışır ve hücrelere geçer.Bu da daha fazla enerji demektir.
Beyin hücreleri oksijensizliğe normal şartlarda en fazla 4-5 dakika
dayanabilir.daha sonra geriye dönüşümsüz hasar ve hücre ölümü başlar.
Akciğer kapasitesini arttırmak için solunum egzersizleri de vardır.
SOLUNUM EGZERSİZLER
Bu egzersiz çeşitlerini internetten de bulabilirsiniz.Ama bulabildiğim bir
kaçını sizlere paylaşayım.
A) Solunum sırasında 5 saniye boyunca burundan nefes almaya devam
edin,5 saniye içeride tutun.Sonrada dudakları ıslık çalar gibi büzerek
kontrollü olarak 10 saniye boyunca alınan nefes bırakılır.Bu solunumdaki
görev yapan kasları çalıştırır.Bunu 6 defa üst üste yaparız.
B) Ayaklarınızı omuzlarınızın genişliğinde açın,omurganızı dik tutun ve
gevşeyin.Sonra elinizi karın ve kaburganızın birleştiği alana koyun.Yavaş
ve derin nefes alın.Karnınızın şiştiğini göreceksiniz.Karnınıza baskı
uygulayın.Daha sonra yine yavaş bir şekilde nefesinizi verin.Bunu 5 defa
yapın. Bu diyafram solunumu derin nefes almada görev alan diyafram
kaslarının güçlendirilmesini ve akciğer kapasitesinin artmasını
sağlar.Diyafram kası doğru kullanıldığında akciğerlerin alt kısmına da
oksijen iletilerek solunum kapasitesi yükseltilir.
C) Yürüyüş yaparken 1 dakika hızlı,2 dakika yavaş yürüyüşlerle hem
kondüsyonu arttırmak mümkün olur hem de nefes darlığı şikayetlerinin
azalması sağlanır.ayrıca zaman içinde akciğer kapasitesi artar.,
SONUÇ OLARAK VÜCUT OKSİJENLEMENİZ NE KADAR İYİ OLURSA VÜCUT
ENERJİNİZ O KADAR YÜKSEK OLACAKTIR.BU DA YAPTIĞINIZ SPOR
BRANŞINDA BAŞARI ŞANSINI DAHA DA ARTTIRACAKTIR.
Dr. NUHİ HEKİMOĞLU
Diğer Makaleleri
Diğer Yazarlar









